AB ve ABD’deki son tartışmalar ve politika değişiklikleri, akademik yayıncılık dünyasında büyük bir dönüşümün sinyalini veriyor ve birçok kişinin araştırmaya kamu erişimini kısıtladığını iddia ettiği uzun süredir devam eden uygulamalara karşı çıkıyor. Açık erişim hareketi ivme kazandıkça, yayıncılık uygulamalarında sürdürülebilirlik ve adalet sorunu merkeze çıktı.

Avrupa Birliği’ndeki hükümetler, yazarlara hiçbir maliyet yüklemeden araştırma yayınlamanın standardı olarak anında açık erişimi esas görüyor. Bilimsel bulguları serbestçe erişilebilir kılmak için daha geniş bir girişimin parçası olan bu hamle, uzun zamandır yayıncılara bilimsel topluluk ve kamuoyu pahasına fayda sağladığı için eleştirilen yüksek yayın maliyetlerini ortadan kaldırmayı amaçlıyor.

Benzer şekilde, ABD’de, Biden yönetiminin federal olarak finanse edilen araştırmaların 2026 yılına kadar serbestçe erişilebilir olması yönündeki direktifi, geleneksel akademik yayıncılık modelinin temellerini sarsıyor. COVID-19 salgını sırasında vurgulanan acil yayım ihtiyaçlarının tetiklediği bu politika değişikliği, özel kârların sıklıkla kamu yararını gölgelediği yayıncılık dünyasının eski muhafızlarına meydan okuyor.

Bu değişiklikler, özellikle yapay zeka tarafından üretilen makalelerin yükselişi ve yağmacı (İng. Predatory) dergilerin devamlılığıyla birlikte, akademik yayıncılığın bütünlüğünün de inceleme altında olduğu bir zamanda geliyor. AB’nin son taslağı, bu ortaya çıkan tehditlere karşı korunma ihtiyacını vurguluyor ve Avrupa Komisyonu’ndan yağmacı yayıncılık uygulamalarıyla doğrudan mücadele etmesini istiyor.

Sonuç olarak erişim ücretlerine ve yüksek makale işleme ücretlerine (APC’ler) büyük ölçüde bağımlı olan akademik yayıncılığın finansal modeli sorgulanıyor. Raporlar, yayıncılığın gerçek maliyetinin genellikle talep edilenden önemli ölçüde düşük olabileceğini ve akademisyenlerin yayın ihtiyacının potansiyel olarak istismar edildiğini öne sürüyor. Büyük dergilerin önde gelen editörlerinin sürdürülemez ücretler nedeniyle istifa etmesiyle, fiyatlandırma stratejilerinin kapsamlı bir şekilde yeniden değerlendirilmesi çağrısı her zamankinden daha yüksek.

Ayrıca, ikincil yayın hakları için yapılan baskı, kamu tarafından finanse edilen araştırmaların açık erişimli ortamlarda yeniden yayınlanmasına olanak tanıyor ve bilimsel bilginin daha fazla yayılmasını ve uygulanmasını teşvik ediyor. Bu, kamu parasıyla finanse edilen araştırmaların kamusal alanda kaldığı daha kapsayıcı bir yaklaşıma doğru bir kaymayı gerektiriyor.

AB ve ABD, küresel olarak akademik yayıncılık piyasasını yeniden tanımlayabilecek bir politikanın eşiğinde. Bu politikalar, kârdan ziyade erişilebilirliği ve bütünlüğü önceliklendirerek, bilginin daha adil bir şekilde dağıtılmasını savunuyor. Ancak, geçiş, hükümetlerden, kurumlardan ve yayıncılardan ortak çabalar gerektirecek lojistik ve finansal bazı zorluklar içeriyor.

On yıllardır akademik yayıncılığın potansiyel olarak en önemli revizyonunun eşiğinde dururken, akademik topluluk umutlu ancak temkinli olmaya devam ediyor. Tamamen açık erişimli bir modele giden yol karmaşıklıklarla dolu ancak net bir zorunlulukla yönlendiriliyor: bilimsel bilginin yalnızca ticari çıkarlara değil, toplum menfaatine hizmet etmesini sağlamak.