Yeni bir Lancet raporu, 14 temel risk faktörünü hedefleyerek küresel demans vakalarının neredeyse yarısının önlenebileceği veya geciktirilebileceğini belirtiyor. Alzheimer’s Association uluslararası konferansında açıklanan bu rapor, bu yıkıcı hastalığa karşı mücadelede yaşam tarzı değişikliklerini ve kamu sağlığı müdahalelerini potansiyel oyun değiştiriciler olarak savunan proaktif bir demans yaklaşımı öneriyor.

Hedeflenmesi gereken 14 risk faktörü:

• Eğitim ve Bilişsel Aktiviteler: Yüksek kaliteli eğitim sağlama ve orta yaşlarda zihinsel olarak uyarıcı aktiviteleri teşvik etme.
• İşitmeyi Koruma: İşitme kaybı olan kişiler için işitme cihazlarını erişilebilir kılma ve zararlı gürültü maruziyetini azaltma.
• Depresyon Tedavisi: Depresyonu etkili bir şekilde tedavi etme.
• Kafayı Koruma: Temas sporlarında ve bisikletlerde kask kullanımını teşvik etme.
• Fiziksel Aktivite: Egzersiz yapılmasını teşvik etme. Egzersiz yapan kişilerin demans geliştirme olasılığı daha düşüktür.
• Sigara İçmeyi Azaltma: Eğitim, fiyat kontrolü ve sigara bırakma programları yoluyla sigara içmeyi azaltma.
• Hipertansiyon Yönetimi: Hipertansiyonu önleme veya azaltma, 40 yaşından itibaren sistolik kan basıncını 130 mm Hg veya daha düşük seviyede tutma.
• Kolesterol Yönetimi: Orta yaşlardan itibaren yüksek LDL kolesterolünü tespit etme ve tedavi etme.
• Kilo Yönetimi: Sağlıklı bir kiloya sahip olma ve bunu koruma.
• Alkol Tüketimi: Fiyat kontrolü ve aşırı tüketim seviyeleri ve riskleri konusunda farkındalığı artırarak yüksek alkol tüketimini azaltma.
• Sosyal Destek: Sosyal izolasyonu azaltmak için yaşa uygun ve destekleyici toplum ortamları ve konutları önceliklendirme.
• Görme Sağlığı: Görme kaybı taraması ve tedavisini erişilebilir kılma.
• Hava Kirliliği: Hava kirliliğine maruz kalmayı azaltma.

Bu adımlar, eğitimi geliştirmekten kirleticilere maruz kalmayı azaltmaya kadar, demans önlemede bütünsel bir yaklaşım öneriyor. Bu önerilerin uygulanması, önemli kamu sağlığı tasarrufları sağlayabilir ve küresel nüfus yaşlanırken toplum ve ekonomi üzerindeki yükleri azaltarak milyonlarca insanın yaşam kalitesini iyileştirebilir.

Ancak genetik yük de göz önünde bulundurulmalıdır. Lancet raporu, listelenen değiştirilebilir risk faktörlerinin ele alınmasıyla demans vakalarının yaklaşık %45’inin önlenebileceği veya geciktirilebileceğini öne sürmektedir. Dolayısıyla, demans vakalarının yarısından fazlası bu önerilerle ele alınmayan faktörler, özellikle de genetik faktörlerden etkilenmektedir. Makale: https://www.thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(24)01296-0.pdf