Almanya’da yaşam memnuniyeti 2025 itibarıyla yüksek bir düzeyde seyrediyor. Federal Nüfus Araştırma Enstitüsü’nün (BİB) son bulgularına göre, ülke genelinde ortalama yaşam memnuniyeti 10 üzerinden 7,1 civarında (https://www.bib.bund.de/DE/Presse/Mitteilungen/2025/2025-10-29-BiB-Monitor-Wohlbefinden-2025-Wie-zufrieden-sind-Ein-und-Ausgewanderte.html). Bu oran, geçen yıla kıyasla büyük bir değişim göstermiyor. Batı eyaletlerinde durağan, doğu eyaletlerinde ise hafif bir artış söz konusu. Ancak genel refah düzeyinin ardında önemli farklılıklar bulunuyor: Özellikle göçmen kökenli bireyler arasında kuşaklar arası farklar dikkat çekici (https://www.tagesspiegel.de/politik/zufriedenheit-sinkt-in-zweiter-generation-nachkommen-von-migranten-unzufriedener-als-selbst-eingewanderte-14693411.html).
Araştırmalar, Almanya’ya sonradan göç etmiş kişilerin, yani birinci kuşak göçmenlerin yaşamlarından görece daha memnun olduklarını ortaya koyuyor. Buna karşın, Almanya’da doğup büyüyen göçmen çocuklarının memnuniyet düzeyi hem ebeveynlerinden hem de göçmen kökeni olmayan akranlarından daha düşük. BiB verilerine göre, göç geçmişine sahip çocuk ve gençlerin yaşam memnuniyeti ortalaması 6,3 puana kadar düşüyor (https://www.zeit.de/gesellschaft/2025-10/integration-migration-zufriedenheit).
Bu bulgu, sosyolog Aladin El Mafaalani’nin “entegrasyon paradoksu” kavramını hatırlatıyor. Mafaalani’ye göre başarılı entegrasyon, aynı zamanda yeni bir gerilim potansiyeli yaratır. Çünkü göçmen kökenli yeni kuşaklar yalnızca topluma katılmakla kalmaz, söz sahibi olmak, yönetime ve karar süreçlerine dâhil olmak ister. Ancak bu beklentiler tam karşılık bulmadığında, aidiyet duygusu zedelenir ve memnuniyet azalır (https://www.mafaalani.de/integrationsparadox). Birinci kuşak, Almanya’yı genellikle kendi köken ülkeleriyle kıyaslayarak elde ettikleri kazanımlara odaklanırken; ikinci kuşak, toplumsal eşitliği ve kabulü doğal bir hak olarak gördüğünden eksiklikleri daha keskin biçimde algılıyor olabilir.
Bu durumun arkasında yalnızca psikolojik değil, yapısal nedenler de bulunuyor. Eğitimde fırsat eşitsizlikleri, iş piyasasındaki ayrımcılık, konut erişimi ve kimlik temelli dışlanma hâlâ belirgin. Dil yeterliliği, yüksek eğitim düzeyi ve istihdama katılım artık tek başına memnuniyeti garanti etmiyor. Aksine, topluma entegre oldukça farkındalık artıyor, beklentiler yükseliyor ve bu da daha fazla hayal kırıklığına zemin hazırlıyor.
Benzer bir tablo diğer göç ülkelerinde de görülüyor. Hollanda, Kanada ve ABD gibi ülkelerde yapılan araştırmalar, birinci kuşak göçmenlerin genellikle daha iyimser olduğunu; buna karşılık, ikinci kuşakların aidiyet ve kimlik meseleleriyle daha fazla mücadele ettiğini gösteriyor. Hollanda’da yapılan bir araştırmada, yüksek eğitimli ve iyi entegre olmuş göçmenlerin bile daha fazla ayrımcılık algıladıkları saptanmıştı (https://en.wikipedia.org/wiki/Integration_of_immigrants).
Almanya’nın kapsamlı entegrasyon politikaları, dil kursları, vatandaşlık reformları ve istihdam teşvikleri yaşam kalitesini genel olarak artırmış olsa da, bu politikalar her zaman ikinci kuşağın öznel refahını güçlendirmeye yetmiyor. Refah yalnızca ekonomik göstergelerle değil, bireylerin kendilerini toplumun değerli bir parçası olarak hissedip hissetmemeleriyle ölçülmeli.
Sonuç olarak, Almanya’daki genel yaşam memnuniyeti yüksek olsa da, göçmen çocuklarının daha düşük memnuniyet düzeyi, toplumsal bütünleşmenin yalnızca istihdam veya eğitimle sağlanamayacağını hatırlatıyor. Refah, yalnızca gelir veya güvenlik değil; aynı zamanda tanınma, eşitlik ve aidiyet duygusudur. Entegrasyonun ikinci aşaması, artık insanların yalnızca “yerleşmesi” değil, “kendini evinde hissetmesi” meselesidir. Bu nedenle yeni politikalar, özellikle ikinci kuşak göçmenlerin toplumsal katılımını ve öznel iyi oluşunu artıracak biçimde tasarlanmalıdır.
