Zoom – 29 Temmuz 2025: Akademische Solidarität e.V., 29 Temmuz 2025 akşamı sanal bir “Deneyim Paylaşım Toplantısı: Üniversitede Araştırmacı/Öğretim Üyesi Olmak” etkinliğine ev sahipliği yaptı. Zoom üzerinden yaklaşık 80 katılımcının katıldığı çevrimiçi etkinlikte, konuk konuşmacı olarak dört Türk akademisyen yer aldı. Konuşmacıların biri, yurt dışında yeni bir akademik veya araştırma kariyeri kurma yolculuklarını paylaşarak, yabancı bir ülkede akademik hayata devam etmenin zorlukları ve stratejileri hakkında fikir verdi. Konuşmacılar:
- Dr. Zekeriya Aktürk – tıp doktoru ve araştırmacı,
- Dr. Lokman Alpsoy – kimya ve biyoloji araştırmacısı,
- Dr. Sena Arslan – uzman hemşire ve
- Dr. Burhan Cevik – BT/yazılım sektöründe kariyer yolları konusunda uzman.
Aşağıda, her konuşmacının geçmişini ve konuşmalarından elde ettiği temel görüşleri özetliyoruz.
Dr. Zekeriya Aktürk: Almanya’da Tıbbi Araştırma Kariyerini Yeniden Kurmak
Türkiye’nin ilk aile hekimliği profesörlerinden Dr. Zekeriya Aktürk, siyasi çalkantıların kariyerini nasıl sekteye uğrattığını ve Almanya’da hayatını nasıl yeniden inşa ettiğini anlattı. Türkiye’deki Temmuz 2016 olaylarının ardından Dr. Aktürk, Profesör olarak başarılı bir kariyere sahip olmasına rağmen olağanüstü hâl kararnamesiyle (KHK) çalıştığı üniversitenin kapatılması nedeniyle işsiz kaldı. İddia edilen bağlantıları nedeniyle 14 ay hapis cezasına çarptırıldı; bu deneyim onu Türk akademisinden “sürgüne” zorladı.
2020 yılında, 55 yaşında olan Dr. Aktürk, yeniden başlamak için Almanya’ya taşındı. Münih Teknik Üniversitesi Aile Hekimliği Enstitüsü’ne araştırmacı olarak kabul edildi. Daha sonra Augsburg Üniversitesi Tıp Fakültesi’ne katıldı ve şu anda aile hekimliği bölümünde bilimsel personel olarak çalışıyor. Birkaç yıl içinde Almanya’da tıp uzmanlığı ünvanını yeniden kazandı ve uygulama yapma, hatta bir klinik açma veya yönetme hakkını geri kazandı. Prof. Aktürk gururla, “24 yıl sonra aynı basamakları tekrar tırmanarak, kariyerime kayırmacılıkla değil, liyakatle ulaştığımı gösterdim” dedi; bu, Türkiye’deki başarılarını baltalayanlara yönelik bir mesajdı.
Dr. Aktürk’ün öyküsü, yurt dışında başarı için birkaç temel stratejiye dikkati çekti. İlk olarak, dil yeterliliğinin hayati önemini vurguladı. Alman tıp yeterlilik sınavlarına hazırlığını hatırlayarak, “Yurt dışında mesleğinizi icra etmenin anahtarı dili öğrenmektir” dedi. Almancayı daha erken yaşta öğrendiğini ve hatta Türkiye’deyken Almanca dersleri verdiğini, bunun da Alman sistemine entegre olma konusunda kendisine bir avantaj sağladığını belirtti.
Dr. Aktürk, küresel sorunları ele almak için uzmanlığından yararlanmanın değerini vurguladı. Kişisel deneyimini bir araştırma odağına dönüştürdü: Halen Augsburg Üniversitesi’nde ilgi alanları arasında göç araştırmaları yer alıyor ve Türkiye’den sağlık çalışanlarının süregelen göçünü aktif olarak inceliyor. Aktürk, toplantı sırasında, çalışmalarından daha geniş bir bağlam paylaştı: 2016’dan sonra 7.000’den fazla akademisyen olağanüstü hal kararnameleriyle Türk üniversitelerinden ihraç edildi ve son birkaç yılda 4.000’den fazla Türk doktor daha iyi fırsatlar için yurt dışına gitti. Bu ayıklatıcı istatistikler, katılımcılara Türkiye’deki beyin göçünün boyutu hakkında bir fikir verirken, Dr. Aktürk’ün yolculuğu bunun üstesinden gelmenin umut verici bir örneğini sundu. Uyum sağlamanın, sürekli öğrenmenin ve mesleki güveni korumanın hayati önem taşıdığını vurguladı. Yeni bir ülkede sıfırdan başlamasına rağmen Dr. Aktürk, uzman hekim ve araştırmacı statüsünü geri kazanmayı başardı; bu başarısının benzer engellerle karşılaşan diğerlerine ilham vereceğini umuyor.
Dr. Lokman Alpsoy: Kapatılan Bir Üniversiteden Avrupa’da İleri Araştırmalara
Dr. Lokman Alpsoy, Türkiye’de kıdemli bir akademisyen olmaktan Almanya’da araştırmacı olarak kendini yeniden keşfetmeye uzanan yolculuğunu paylaştı. 2016 yılına kadar Dr. Alpsoy, İstanbul’daki Fatih Üniversitesi’nde Sağlık Bilimleri Enstitüsü Müdürü ve Biyoloji Bölüm Başkanı olarak görev yapıyordu. (Fatih Üniversitesi, Erdoğan 2016’da kapatana kadar saygın bir özel üniversiteydi.) 2016 sonrası tasfiyeler sırasında üniversitesinin aniden kapanması, binlerce akademisyen gibi Dr. Alpsoy’u da kurumsuz bıraktı. Dr. Alpsoy, Türkiye’de akademik kariyerinin aniden sona ermesinin yarattığı belirsizliği ve kimlik kaybını anlattı.
Bilimsel çalışmalarına devam etmeye kararlı olan Dr. Alpsoy, yurt dışında fırsatlar aradı. Sonunda Almanya’ya taşındı ve şu anda Freiburg Üniversitesi’nde Doçent ve araştırmacı olarak görev yapıyor. Freiburg Mikrosistemler Mühendisliği Bölümü’nde (IMTEK), yenilikçi biyomalzemeler, özellikle de potansiyel kanser araştırmaları ve teşhisleri için bir araştırma projesine liderlik ediyor. Bu rol, moleküler biyoloji ve kimya alanındaki uzmanlığını en yeni disiplinlerarası araştırmalara uygulama olanağı sağlıyor. Dr. Alpsoy, yeni bir araştırma ortamına geçişin başlangıçta zorlayıcı olduğunu, yeni laboratuvarlara ve fonlama sistemlerine aşina olması gerektiğini, ancak Türkiye’deki güçlü yayın geçmişi ve deneyiminin Almanya’daki konumunu sağlamlaştırmasına yardımcı olduğunu belirtti. Dr. Alpsoy, 60’tan fazla bilimsel makale yayınladı ve yaklaşık 1.600 kez atıf aldı; bu da sürgündeki üretkenliğinin bir yansıması.
Dr. Alpsoy’un konuşmasının önemli bir teması, profesyonel ağların ve mentorluğun önemiydi. Yerinden edilmiş akademisyenler için destek programlarına katılmanın entegrasyonunu nasıl kolaylaştırdığını vurguladı. Örneğin, tehlike altındaki akademisyenler için Almanya merkezli bir dayanışma derneği olan Academics at Risk e.V. aracılığıyla bir mentorluk girişimine katıldı. Dr. Alpsoy, başkalarını mentorluk ve topluluk desteği almaya içtenlikle teşvik ederek, “Yalnız değilsiniz; bizim gibi bilim insanlarının özgür ve güvenli bir ortamda çalışmalarına devam etmelerine yardımcı olmaya adanmış ağlar var” dedi.
Soru-Cevap bölümünde Dr. Alpsoy, uzmanlığını ev sahibi ülkenin önceliklerine uyarlamanın gerekliliğinden de bahsetti. Kendisi, Türkiye’deki öğretim ve idari liderlikten, neredeyse tamamen Almanya’daki araştırmalara odaklanmaya geçiş yaptı. “Dekanlıktan tekrar laboratuvar bilimciliğine geçtim,” dedi gülümseyerek; kariyerini yeniden inşa ederken hiçbir görevin çok basit olmadığını vurguladı. Meslektaşlarına esnek olmalarını tavsiye etti: “Farklı şapkalar takmaya hazır olun. Ülkenizde profesör veya yönetici olabilirsiniz; yurtdışında doktora sonrası veya teknisyen olarak başlayabilirsiniz. Bunu bir öğrenme deneyimi olarak benimseyin.”
Dr. Sena Arslan: Sınırların Ötesinde Sağlık Profesyonellerini Güçlendirmek
Dr. Sena Arslan, özellikle kariyerlerini uluslararası alanda ilerletmek isteyen hekim olmayan sağlık profesyonellerine, bir sağlık bilimleri araştırmacısının bakış açısından görüşler sundu. İlk eğitimini Türkiye’de alan Dr. Arslan, orada sağlık araştırmaları ve eğitimi alanında çalıştı; örneğin, 2016 yılında Türkiye’deki kurumlarda hemşirelik ve hasta bakımı üzerine çalışmalara katkıda bulundu. Ancak birçok meslektaşı gibi, kariyerinin ilk dönemleri Türkiye’deki yükseköğretim sektöründeki istikrarsızlık nedeniyle sekteye uğradı. Akademik yolculuğuna devam etme kararlılığıyla, daha fazla eğitim ve araştırma yapmak üzere Hollanda’ya taşındı.
Dr. Arslan, 2018 yılından beri Hollanda, Rotterdam’daki Erasmus Üniversitesi Tıp Merkezi Halk Sağlığı ve İç Hastalıkları Bölümü’nde araştırmacı olarak çalışmaktadır. Hemşirelik eğitimi, hasta öz yönetimi ve palyatif bakım desteği konularına odaklanmaktadır. Yayınları, uyku yoksunluğunun hemşirelerin kalp sağlığı üzerindeki etkileri ve hemşire uygulayıcılarının hastaları desteklemedeki öz yeterlilikleri gibi konuları kapsamaktadır. Dr. Arslan’ın yurt dışındaki başarısı aynı zamanda uluslararası dayanışma programlarının da bir kanıtıdır: Araştırmalarını finanse etmesine ve Hollanda akademik camiasına entegre olmasına yardımcı olan Scholar Rescue Fund’dan (SRF) destek almıştır. Dr. Arslan, risk altındaki akademisyenlere özel olarak yönelik hibe ve bursların, Avrupa’daki fırsatlara giden önemli bir köprü olabileceğini açıkladı.
Dr. Arslan sunumunda, yurt dışına göç eden hekim olmayan sağlık çalışanlarının karşılaştığı benzersiz zorluklara değindi. Nitelikleri genellikle tanınmaya giden net yolları olan hekimlerin aksine, hemşireler, laboratuvar teknisyenleri veya halk sağlığı uzmanları gibi profesyoneller, belgelerinin transferini daha zor yapabilmektedir. Dr. Arslan, sadece yeni bir dil öğrenmekle kalmayıp, bazen Avrupa’da denklik kazanmak için ek sertifikalar ve bir doktora programı aracılığıyla uzmanlığını “yeniden kanıtlamak” zorunda kaldığını anlattı. Verdiği en önemli tavsiyelerden biri, sisteme bir giriş kapısı olarak yurt dışında ileri dereceler veya uzmanlıklar almaktı. Örneğin, bir yüksek lisans veya doktora programına kaydolmak, kişinin niteliklerini geliştirebilir ve istihdama giden bir basamak görevi görebilir.
Dr. Arslan ayrıca ikili ilişkilerin ve kültürel adaptasyonun önemini vurguladı. Türkiye ve Batı Avrupa arasında sağlık uygulamaları ve işyeri kültürlerinin önemli ölçüde farklılık gösterebileceğini belirtti. Örneğin, Hollanda’daki hemşirelik rolleri klinik karar alma süreçlerinde oldukça yetkindir ve bu da yaklaşımını uyarlamasını ve Türkçe eğitim almış meslektaşlarını bu yetkinlikleri kazanmaya teşvik etmesini gerektirir. Sürekli mesleki gelişimin altını çizen Dr. Arslan, “Yeni protokolleri, yeni teknolojileri ve hatta hastalar ve meslektaşlarınızla yeni iletişim yöntemlerini öğrenmeye açık olun,” dedi. Böylece, hekim olmayan profesyoneller de başarılı olabilir ve kendi ülkelerinden değerli bakış açıları getirebilirler.
Dr. Burhan Çevik – Almanya’daki Üniversitelere Entegrasyon
Uzun yıllar fizik öğretmeni olarak çalıştıktan sonra, Dr. Burhan Çevik kariyerinin ilerleyen dönemlerinde bilişim teknolojileri ve bilgisayar bilimlerine ilgi duymaya başladı. Fizik öğretmenliği yaparken bu alanlarda yüksek lisans ve doktora derecelerini tamamladı. Türkiye’den ayrılmak zorunda kalmadan önce bir üniversitede yazılım mühendisliği alanında çalışmaya başlamıştı.
Dr. Çevik, sanal gerçeklik ortamları, dokunsal arayüzler ve robotik kollar alanlarında çalışmaktadır. Özellikle Almanya’da, her üç alanda da uzman bilim insanı eksikliği nedeniyle, önceki iş başvurularına hızlı yanıtlar aldı. İkinci başvurusunda görüştüğü üniversiteyle bir sözleşme imzaladı.
Daha sonra proje bazlı pozisyonlara başvurmaya başladı ve ilk sözleşmesinin ardından ikinci bir sözleşme imzaladı. Şu anda kendi önerdiği ve yaklaşık 1,6 milyon avro fon alan bir proje üzerinde çalışmaktadır. Bu projede, uygulamalı bilimler üniversitesi (Hochschule), iki şirket ve bir üniversite hastanesiyle iş birliği yapmaktadır. Deneyimlerine dayanarak, Almanya veya Avrupa Birliği genelinde duyurulan proje çağrılarını incelemenin ve bu çağrılara yanıt olarak yenilikçi ve özgün fikirler üretmenin önemini vurguladı. Ayrıca, bu fikirleri kısa ve anlaşılır bir metinde özetlemenin, bir üniversitede ilgili alanda çalışan bir profesörle paylaşmanın ve motivasyonunuzu açıkça ifade etmenin akademik bir pozisyon elde etmede oldukça etkili adımlar olduğunu vurguladı.
Bir üniversitede göreve başlamanın akademisyenler için ders verme fırsatları da yarattığını belirtti. Bu bağlamda, Dr. Çevik lisans öğrencilerine Backend ve Frontend dersleri vermiş ve şu anda lisansüstü öğrencilere Dokunsal Arayüzler dersini vermektedir.
Dr. Çevik, meslektaşlarına çekingen olmamalarını ve dil engelini aşılmaz bir duvar olarak görmemelerini tavsiye ediyor. Akademik pozisyonlara başvururken aynı zamanda dil öğrenmeye devam etmelerini ve olumsuz yanıtlar alırlarsa motivasyonlarını kaybetmemelerini öneriyor. Kendisi bu yaklaşımı benimsemeseydi, bugün bulunduğu konumda olamayacağını belirtti.
Ayrıca, benzer deneyimler yaşamış güvenilir meslektaşlarından destek almanın bu süreçte son derece faydalı olabileceğini vurguladı. “Yumuşaklığına ve akışkanlığına rağmen, bir damla suyun mermeri aşındırmasının temel nedeni, sürekli aynı noktaya damlamasıdır.”
Tasfiyeden Yenilenmeye: Altın Sürgün Edilmekle Paslanmaz
2016’dan bu yana, 7.000’den fazla akademisyen, binlerce kişinin kariyerini ve hayatını altüst eden daha geniş kapsamlı bir siyasi tasfiyenin parçası olarak, olağanüstü hâl kararnameleriyle Türkiye üniversitelerinden ihraç edildi. Buna rağmen, “Deneyim Paylaşım Toplantısı”ndaki hikayeler, Avrupa genelinde akademik hayatlarını başarıyla yeniden kuran çok sayıda yüksek nitelikli bireyin nasıl olduğunu ortaya koyuyor. Uzmanlıkları, dayanıklılıkları ve uyum yetenekleri sayesinde araştırma ve eğitimde yeni roller edindiler ve genellikle ev sahibi ülkelerine katkıda bulunurken Türkiye ile akademik bağlarını da korudular. Başarıları, hem zorunlu göçün trajedisini hem de yetenek dayanışma ve fırsatlarla desteklendiğinde yenilenme potansiyelini vurguluyor.
